İbrahim'in Tanrısı Ahlaksız mı? Eski Dünyada Hukuk Üzerine

Eski Ahit'te bir kural var. Yeruşalim'de er kişi öldüğünde, kadının kocasının kardeşi ile evlenmesi ile ilgili. Eski bir kural, bugünün modern yaşantısıyla pek uyuşmuyor. Modern dünyada kadının ölen kocasının kardeşiyle evlenmesi pek normal bir durum değil. Fakat eski dünyanın yaşantısı çok farklı. Miras gibi, velayet gibi hukuki sorunları çözebilmenin belki kolay bir yolu olduğu için, belki toplumsal olarak kadının korunması gerektiği için, Yeruşalim'de ölen kocanın kardeşiyle evlendirilir. Din o tarihte sosyal sorunlara çözüm bulmaya çalışan, hukukun dayanağı olan bir konumda. Sosyal sorunları çözebildiği ölçüde kabul görüyor, çözemediği ölçüde unutuluyor. Modern dünyada durum böyle değil. Sosyal hukuk devleti var. Miras işi de, velayet de ve pek çok daha başka sorunda mahkemede kolaylıkla çözülebiliyor ve devlet de dayanağını ilahi bir güçten almıyor. Rasyonel hukuk anlayışı var.  Öte yandan İslam'a gelindiğinde bu kuralın kalktığını görüyoruz, hatta İslam'da bunun ahlaksız bir töre olduğu iddası da var. İslam'da bu sorunu başka bir yol ile, çok eşlilikle çözülmeye çalışılmış. Ahlaklı mı, bugüne göre o da ahlaklı değil.

Sokrat, ahlakı göreceli kabul eden bir düşünür. Doğru da söylüyor. Toplumsal yaşam değiştikçe ahlaki değerler de değişiyor. Dün iyi gelen bir kural, bugün yadırganıyor. Ahlak görecelidir. Din bir ahlak kuralları bütünü olarak, evet o da değişiyor ve istesek de istemesek de bugünün insanına cevap verebildiği ölçüde varlığını sürdürebiliyor. Başlıktaki soruya öyleyse böyle cevap verelim, din de mutlak değil. Bir din diğerini yeniliyor, bulunduğu coğrafyaya özgü yeni kurallar oluşturuyor. Tanrı'nın mutlak bir din indirmediği açık. İbrani dinin temelinde On Emir var. On Emir evrensel. Olağan insanın inandığı da bu 10 kuraldır. Ötesinde bir inancı yok. Öte yandan, insanların, oturup Kant okuyarak ahlaklı olmasını beklemek anlamsız. Toplumsal olarak ahlak Tanrısal bir dayanak ile ayakta tutuluyor. Tanrı ahlaksız mı, hayır, peygamberlerin bulundukları toplumla etkileşimleriyle ilgili cevaplar bunlar. İslamı veya Hristiyanlığı veya Museviliği evrensel kabul edemiyoruz, sadece ben değil, toplumdaki genel kanı da bu değil ama On Emir evrenseldir, herkes mütabık.